Bí mật của “thị trấn trăm tuổi” Kyotango, Kyoto

Xin chào quý độc giả, tình cờ trong lần đi phiên dịch với đối tác tại Nhật Bản, Công ty TNHH Shiokaze chúng tôi thật vinh hạnh được biết đến bí mật của “thị trấn trăm tuổi” tại thành phố Kyotango, Kyoto. Trở về Việt Nam chúng tôi đã tổng hợp về phương pháp sống thọ của người dân Nhật Bản và mong muốn chia sẻ nó với những ai thực sự quan tâm về sức khỏe của mình.

Khi nghe về lợi khuẩn tốt cho đường ruột, mọi người thường nghĩ ngay tới Vi khuẩn axit lactic – một loại vi khuẩn có trong sữa chua – có tác dụng tăng cường lợi khuẩn, bảo vệ và ngăn ngừa các bệnh về đường ruột, kích thích hoạt động miễn dịch và tăng cường tiêu hoá các dạng thức ăn. Nhưng thật chất Hệ thực vật đường ruột có nhiều hơn thế và có thể được chia thành ba nhóm chính như sau:

+ Lợi khuẩn có tác động tích cực đến cơ thể con người (20%)

+ Hại khuẩn có tác động tiêu cực đến cơ thể con người (10%)

+ Vi khuẩn bình thường (70%)

          Trong đó, vi khuẩn có lợi cũng được chia thành 3 loại:

+ Vi khuẩn Axit Lactic tạo ra Axit Lactic

+ Vi khuẩn Bifidobacteria tạo ra Axit Axetic và Axit Lactic

+ Vi khuẩn Axit Butyric tạo ra Axit Butyric

          Trong bài chia sẻ này chúng tôi muốn nhấn mạnh đến vi khuẩn Axit Butyric. Một loại vi khuẩn đóng vai trò là nguồn năng lượng cho ruột già, góp phần to lớn vào việc duy trì và cải thiện môi trường đường ruột.

Đối tượng nghiên cứu

Từ năm 2017, Đại học Y khoa Kyoto và Bệnh viện Yasaka thuộc thành phố Kyotango đã bắt đầu một nghiên cứu hợp tác về “tuổi thọ Kyotango”. Họ ttheo dõi sự tiến triển của hơn 800 người trên 65 tuổi sống ở khu vực Kyotango. Nội dung theo dõi quá trình bao gồm ăn uống, thời gian ngủ, lượng máu và hơn 600 mục khác, và họ vẫn đang tiếp tục cho đến hiện nay.

Và trong nghiên cứu đó, họ đã khảo sát môi trường ruột từ phân của 51 người sống ở thành phố Kyotango và 51 người cao tuổi trên 65 tuổi sống ở thành phố Kyoto. Kết quả cho thấy trong đường ruột của những người cáo tuổi này rất giàu các chủng vi khuẩn sản xuất Axit Butyric (Một loại axit béo có lợi cho sức khỏe).

Tại sao vi khuẩn Axit Butyric lại thu hút sự chú ý?

Điều này là do vi khuẩn Axit Butyric rất “mạnh” !!!

Vi khuẩn axit lactic rất nhạy cảm với nhiệt, axit và kháng sinh, và ngay cả khi ăn vào, chỉ một phần nhỏ trong số chúng đến được ruột già (vì khi đi qua dạ dày đã bị phân hủy đi 1 ít), trong khi một số loại vi khuẩn Axit Butyric có khả năng kháng lại những chất này và đến được ruột già nguyên vẹn. Nói cách khác, vi khuẩn Axit Butyric không chịu khuất phục trước các axit trong cơ thể và chết đi mà chúng đã sống sót và làm sạch môi trường ruột một cách hiệu quả. Đây là lý do tại sao nó được cho là “vi khuẩn có lợi mạnh nhất”.

Vi khuẩn Axit Butyric và bệnh ung thư đại trực tràng

Đại tràng và trực tràng là một phần của hệ tiêu hóa. Đại tràng còn gọi là ruột già hay ruột kết, còn trực tràng nối đại tràng với hậu môn. Ung thư đại trực tràng là tình trạng các tế bào ác tính hình thành trong các mô đại tràng hoặc trực tràng. Ung thư đại tràng và trực tràng thường được nhóm chung vì có nhiều đặc điểm giống nhau.

Theo thống kê của Globocan, ung thư đại trực tràng là loại ung thư phổ biến thứ 3 trên thế giới với hơn 1,9 triệu ca mắc mới trong năm 2020.

Tại Việt Nam, đây là loại ung thư phổ biến thứ 4 ở nam giới sau ung thư gan, phổi và dạ dày; phổ biến thứ 3 ở nữ giới sau ung thư vú và phổi. Tuy nhiên nguy cơ mắc bệnh ung thư đại trực tràng của người dân tại thành phố Kyotango thấp hơn với dữ liệu quốc gia là 20,6%. Kết quả cho thấy người cao tuổi ở thành phố Kyotango có nhiều vi khuẩn thuộc loại Firmicutes (F) hơn, nhưng lại ít vi khuẩn thuộc loại Bacteroidetes (phylum B).

Vi khuẩn thuộc loại Firmicutes (F)  là một nhóm vi khuẩn có lợi, có 4 loại vi khuẩn thuộc loại F hàng đầu được tìm thấy ở người cao tuổi ở Thành phố Kyotango đều là vi khuẩn Axit Butyric. Theo lý thuyết thông thường, tỷ lệ của nhóm F so với nhóm B (giá trị FB) càng lớn thì càng dễ béo. Nói cách khác, theo lý thuyết này, người cao tuổi ở thành phố Kyotango có nhiều nhóm F và ít nhóm B thì có xu hướng béo cao.

Vậy có phải người dễ béo lại sống được lâu? Hãy cùng chúng tôi tiếp tục tìm hiểu bên dưới!!!

Các nhà nghiên cứu đã tìm hiểu dữ liệu về hệ vi sinh vật ruột của người cổ đại. Kết quả cho thấy hệ vi sinh vật ruột của người cổ đại cũng có nhiều nhóm F, nhưng ít nhóm B, nên giá trị FB lớn. Tuy nhiên, người cổ đại không ăn thịt bò hay đường, nên không thể béo.

Sau đó họ đã làm nghiên cứu so sánh dữ liệu của ba nhóm: người cổ đại, người hiện đại sống ở nông thôn, và người sống ở thành thị, người hiện đại sống ở thành thị được cho là có xu hướng béo cao lại có ít nhóm F nhất.

=>> Không phải là giá trị FB càng lớn thì càng “béo”, ngược lại, giá trị FB càng nhỏ cũng không có nghĩa là “không béo”, mà giá trị FB nhỏ chỉ cho thấy rằng tỷ lệ của nhóm F (nhóm vi khuẩn có lợi) nhỏ.

Người hiện đại sống ở thành thị ăn quá nhiều “đồ ăn không lành mạnh” như chất béo động vật và đường, nên vi khuẩn Axit Butyric của nhóm F giảm làm môi trường ruột xấu đi.

Làm thế nào chúng ta có thể tăng số lượng vi khuẩn Axit Butyric

1/ Từ thực phẩm bổ sung chất xơ

Vi khuẩn Axit Butyric được tìm thấy trong cám gạo ngâm và đậu phụ thối, nhưng rất khó để bổ sung chúng và cơ thể vì phải tiêu thụ một lượng lớn những thực phẩm này. Hiện nay có đầy đủ các loại “bổ sung vi khuẩn Axit Butyric”, nhưng việc tăng vi khuẩn Axit Butyric trong ruột sẽ hiệu quả hơn là đưa chúng vào từ bên ngoài. Để đạt được điều này, điều quan trọng là phải tiêu thụ nhiều chất xơ. Điều này là do vi khuẩn Axit Butyric ăn chất xơ. Ngoài ra, chất xơ có tác dụng điều hòa môi trường đường ruột nên chúng ta nhất định nên bổ sung.

　Trên thực tế, hơn 80% người cao tuổi ở Kyotango ăn khoai tây giàu chất xơ từ ba lần trở lên một tuần, so với 54% người cao tuổi ở thành phố Kyoto.

　Tương tự, lượng tiêu thụ rong biển, loại thực phẩm giàu chất xơ, là 66% ở Kyotango, nhưng chỉ 44% ở thành phố Kyoto. Điều này cho thấy điều quan trọng là phải bổ sung nhiều chất xơ, là thức ăn cho vi khuẩn Axit Butyric.

Chất xơ được chia thành hai loại: Chất xơ không hòa tan và chất xơ hòa tan trong nước

• Chất xơ không hòa tan: Chất xơ không hòa tan được tìm thấy với số lượng lớn trong nấm cũng như khoai tây, những loại thực phẩm thường được người già ở Kyotango ăn.
• Chất xơ hòa tan trong nước: được tìm thấy với số lượng lớn trong trái cây, rau củ và rong biển, đồng thời là thức ăn cho vi khuẩn Axit Butyric.

　Sự cân bằng giữa việc tiêu thụ loại chất xơ hòa tan sau làm tăng số lượng vi khuẩn Axit Butyric và việc tiêu thụ loại chất xơ không hòa tan trước đây để duy trì sức khỏe đường ruột là rất quan trọng.

2/ Từ “siêu thực phẩm” – rong biển “Ita Wakame”

Itawakame rất giàu chất xơ hòa tan trong nước và khoáng chất, được cho là góp phần kéo dài tuổi thọ của người già ở Kyotango.

　Không giống như wakame thông thường, Ita Wakame không được đun sôi rồi sấy khô mà chỉ cần rửa sạch bằng nước rồi phơi khô dưới nắng. Bằng cách này, rất nhiều khoáng chất vẫn còn lại, rất giàu chất xơ hòa tan trong nước. 

　Có thể thấy rõ rằng bí quyết trường thọ của Kyotango nằm ở việc hấp thụ chất xơ hòa tan trong nước. Hơn nữa, các loại trái cây như kiwi, cam quýt, chuối, dứa và nho chứa rất nhiều chất xơ.

3/ Từ thực phẩm chức năng

　Chúng ta nên noi gương người dân ở Kyotango và tiêu thụ nhiều chất xơ hơn, nhưng theo Tiêu chuẩn ăn uống của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi dành cho người Nhật, lượng chất xơ tiêu thụ hàng ngày cho nam giới trưởng thành (18 đến 64 tuổi) là nó được đặt ở mức 21g và 18g đối với phụ nữ trưởng thành. Con số này gần như không thể đạt được trong xã hội ngày nay vì hầu như gạo, bánh mì và các thực phẩm chủ yếu khác không còn là ngũ cốc nguyên hạt. Còn nhứng trường hợp nhiều người không thích và không thể ăn rau.

Do đó bổ sung chất xơ từ các loại thực phẩm chức năng là rất thực tế. Bạn có thể tham khảo nhiều loại uy tín trên thị trường ngày nay như sản phẩm Viên Nén Rau Củ – Lên men hữu cơ

　Tóm lại

Không có phương pháp thần kỳ nào nói rằng “miễn là bạn ăn món này bạn sẽ khỏe mạnh”. Thức ăn là món quà cuộc sống. Suy cho cùng, “lối sống” của một người có ảnh hưởng rất lớn đến việc họ có sống lâu hay không.

Giáo sư Yuji Naito

Trường Cao học Y khoa, Đại học Y khoa Tỉnh Kyoto. Tốt nghiệp Đại học Y khoa tỉnh Kyoto năm 1983. 

Đăng trên Weekly Shincho số ngày 21 tháng 7 năm 2022